THINK
Se amala pa i ëi y l’ëiles autramënter?
// Nathalie Stuffer //
La medejina de gënder ie na tematica scialdi atuela y na disciplina plutosc nueva che se cruzia dla defrënzes danter ëi y ëiles tla malaties. L uel vester snait per ti jì permez ala medejina fata sun mesura per i ëi.
© istockphoto.com
A Bulsan iel da nia gran da giut unì metù a jì na prejentazion sun na tematica scialdi nteressanta: chëla dla medejina de gënder. Se amala pa i ëi y l’ëiles autramënter? Y vëniel pa tenì cont dla particulariteies de gënder per curé la malaties? L ie do mi ntënder gran ëura de scumencé a rujené dla defrënzes danter ëi y ëiles, dantaldut te n ciamp tan mpurtant sciche la medejina, che reverda duc y dutes. Massa suvënz vën l’ëiles y i ëi tratei ala medema maniera tla medejina, scebën che la medema malatia posse rumpì ora cun sintoms defrënc y la medema medejina posse jué autramënter aldò dl gënder dla persona. L ie per ejëmpl cunesciù che la medejines vën tla majera pert di caji purvedes ora sun i ëi, davia che n se tëm che l mëns posse nfluenzé i resultac pra l’ëiles. L vën pona minà che i medemi resultac vele nce per l’ëiles, ne tenian nia cont che l’ëila pudëssa avëi bujën de n dosaje defrënt o pudëssa avëi cunseguënzes sëuraprò. Na nrescida à desmustrà che sce n ël toma ntëur sun streda, vën l’ambulanza cherdeda plu suvënz de canche l toma ntëur n’ëila, ajache n pënsa riesc a n problem plu scerio. Pra l’ëiles vëniel al incontra riesc pensà a na mancianza de zucher. Sambën à chësc cumpurtamënt nce cunseguënzes nia da puech, sce n pënsa che uni secunt ie de mpurtanza per salvé na persona. N media vën l’ëiles purtedes te spedel mes’ëura plu tert canche l ti dà l bòt y chësc ne ie nia da sotvaluté. Propi l bòt ie n bon ejëmpl de coche i sintoms possa se desferenzië: pra i ëi possen udëi i sintoms che duc cunësc, sciche mel dansù, fadia a tré l fla y druch dansù. Pra l’ëiles possen usservé plu suvënz mel de vënter, mel al spinel y stanchëza. Per garantì la drëta cures sibe al’ëiles che nce ai ëi iel da stramp mpurtant purté inant chësta tematica scialdi atuela.
La medejina de gënder tla linguistica
La linguista Karoline Irschara, che lëura tl’Università de Dispruch, à purvà a ti jì do a chësta tematica da n pont de ududa linguistich, ti cialan a coche vën scric plu de 5 milions de resultac radiologics. Do avëi laurà su duc chisc resultac iel unit a se l dé l corpus MedCorpInn, n strumënt cun chël che n possa analisé i resultac radiologics tres l computer. Nscila prova Irschara a abiné ora sce l vën adurvedes paroles defrëntes tla descrizions aldò de sce l pazient fova n ël o n’ëila. N generel à Irschara abinà ora che pra l’ëiles vëniel dant plu suvënz l diminutif “Zystchen“, na forma che univa dant mé dinrer pra i ëi. Nce per spieghé la grandëza vëniel dant plu suvënz paroles sciche “zirca“, “winzig“ y “klein“. Sce chësc possa ulëi dì che la malaties vën tëutes manco sun l scerio pra l’ëiles ne savovela mo nia da dì. L ie da tenì cont che la nrescida ie permò pieda via, perchël saral mo da aspité sun i resultac plu avisa per pudëi respuender a chësta dumanda.